Σελίδες

Δευτέρα 12 Αυγούστου 2013

OΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ KAI TOY ΔΙΟΝΥΣΟΥ

OΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗ
ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ KAI TOY ΔΙΟΝΥΣΟΥ.
Σύντομο οδοιπορικό στη γη του Ορφέα, τη Θράκη, με αφετηρία τη Δαδιά, ένα χωριό που απέχει δεκατέσσερα χιλιόμετρα από το Σουφλί.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΒΗΧΟΣ

Στη γη του Ορφέα, το τραγούδι του ακούγεται συνήθως λυπημένο. Πολιτιστική απομόνωση για τους νέους και ιδιαίτερα για τις νέες της Θράκης. Η τηλεόραση και το ραδιόφωνο είναι τα βασικά μέσα ψυχαγωγίας και διασκέδασης, ενώ οι πολιτιστικές εκδηλώσεις περιορισμένες. Υπάρχουν, όμως, και οι εξαιρέσεις για όσους μένουν κοντά σε αστικά κέντρα, όπως η Αλεξανδρούπολη και του Σουφλί.
Η Γιάννα Αραμπατζή είναι μια νέα κοπέλα, κάτοικος του χωριού Δαδιά η οποία μας είπε ότι εκτός από την καθημερινή δουλειά της στο οικογενειακό εστιατόριο, έχει πάρει μέρος στην έκθεση φωτογραφικής ομάδας Σουφλίου, απαθανατίζοντας παλιά σπίτια του χωριού της που ερειπώνονται. Ακόμα βοηθάει στη συλλογή δημοτικών τραγουδιών της περιοχής, πρωτοστάτησε στη δημιουργία βιβλιοθήκης που έχει σήμερα 1.000 τόμους, συμμετέχει στη λειτουργία του παιδικού σταθμού που ανήκει στον Οργανισμό Πρόνοιας.
Πηγαίνοντας για πρώτη φορά στη Δαδιά, γνωρίζαμε ότι θα ζούσαμε λίγες μόνο ώρες - δυστυχώς - σ΄ ένα χωριό που αποτελεί μια εξαίρεση για την περιοχή. Ήδη, ο οδηγός του ταξί, που μας πήγε από το Σουφλί εκεί, μας είχε πει: "Είναι το μόνο χωριό που κρατάει νέους ανθρώπους και γίνονται πολλοί γάμοι ανάμεσά τους, γιατί εδώ υπάρχουν δουλειές! Το δάσος της Δαδιάς που έγινε προστατευόμενη περιοχή εξαιτίας των αρπακτικών, ωφέλησε πολύ τον τόπο, και το ίδιο το Σουφλί".
Στη Δαδιά φτάσαμε σχεδόν νύχτα, λίγο έξω από το χωριό, στο οικοτουριστικό κέντρο. Φωτισμένος από μακριά ο ξενώνας με την κεραμιδένια στέγη, που μπορεί να φιλοξενήσει τριάντα ανθρώπους. Φάγαμε στο καλαίσθητο εστιατόριο - αναψυκτήριο, με τσίπουρο, καβουρμά, σαλάμι και "καυτερή" - όλα προϊόντα Θρακιώτικα. Μπροστά μας, τα φώτα του χωριού (την επομένη θα διαπιστώσουμε ότι η θέα είναι πανοραμική).
Αργά το βράδυ, πολύ κοντινά κρωξίματα πουλιών, μας θυμίζουν ότι βρισκόμαστε μέσα στην άγρια φύση. Το ενημερωτικό φυλλάδιο μιλά για διακόσια είδη πουλιών και σαράντα είδη ερπετών και αμφιβίων - περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη περιοχή της Ευρώπης! Όμως, τα αρπακτικά πουλιά είναι αυτά που κάνουν το δάσος της Δαδιά ξεχωριστό: Εδώ βρίσκουν κατάλληλα μέρη, για να φωλιάσουν, τροφή, αλλά και ησυχία για να κάνουν τα αυγά τους. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται είδη, που βρίσκονται στα πρόθυρα της εξαφάνισης σ΄ ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο, όπως ο μαυρόγυπας που διατηρεί εδώ την τελευταία αποικία του στη ΝΑ Ευρώπη (γι΄ αυτό και κάθε δωμάτιο του ξενώνα είναι βαφτισμένο με το όνομα ενός άγριου πουλιού).
Αν και ξενυχτισμένοι, ο ήχος που κάνει ο δρυοκολάπτης πρωί - πρωί μας ξυπνάει γλυκά. Η μαρμαλάδα από βατόμουρα είναι υπέροχο πρωινό. Ο Νίκος, ο Σάκης και ο Λεωνίδας στο αναψυκτήριο, πρόθυμοι να μας δώσουν κάθε πληροφορία. Έκπληξη: Το Εκθετήριο είναι μέσα στον ίδιο χώρο, όπου βρίσκει κανείς από αφίσες με πουλιά της περιοχής μέχρι κοσμήματα με άγρια ζώα, ακόμη και μπλουζάκια ζωγραφισμένα με... αρκούδες. Μια δεύτερη έκπληξη είναι η αίθουσα προβολών και σεμιναρίων στο κτίριο του συμπαθέστατου ξενώνα - όπου οι ξεναγοί είναι όλες σχεδόν νέες κοπέλες. Μερικές από αυτές είναι ήδη μητέρες, παρά το νεαρό της ηλικίας τους. Συζητάμε μαζί τους και μαθαίνουμε ότι οι περισσότερες γυναίκες στο χωριό εργάζονται και επαγγελματικά - είτε σαν ξεναγοί, είτε στη συντήρηση του ξενώνα, στο φυτώριο του χωριού, στα μαγαζιά του. Ακόμα, ασχολούνται με το γυναικείο συνεταιρισμό, καθώς και με αγροτικές εργασίες.
Ένας μικρός περίπατος στα περίχωρα αποκαλύπτει μια μεγάλη ποικιλία τοπίων: Λιβάδια, δάση, σπαρμένα χωράφια με στάρι και καλαμπόκι, πλαγιές, ξέφωτα, χαράδρες, ρεματιές, χείμαρροι, λόφοι με κορυφές βραχώδεις. Επιστρέφοντας στον ξενώνα μια όμορφη χτιστή βρύση, μια λιμνούλα με βούρλα, πάγκοι ξύλινοι, αλλά και ένας χώρος περιφραγμένος, όπου ζει μόνος, μελαγχολικός ένας μαυρόγυπας. Όπως θα μάθουμε στη συνέχεια, είναι καταδικασμένος να περπατάει για το υπόλοιπο της ζωής του πάνω στη γη. Ένα πέταγμα πάνω σε ηλεκτροφόρα καλώδια του παρέλυσε για πάντα τα φτερά...
Στο σταθμό του ξενώνα γίνεται ενημέρωση από τις νεαρές ξεναγούς. Πολλοί άνθρωποι κάθε ηλικίας έρχονται καθημερινά - όχι μόνο τουρίστες, αλλά κυρίως κάτοικοι από τις γύρω κοινότητες - ακόμη και ΚΑΠΗ οργανωμένα εδώ. Παρακολουθήσαμε προβολή σλάιτς και είδαμε θαυμάσιες φωτογραφίες με την πανίδα της περιοχής. Οι κοπέλες - αρκετές, όπως μας είπαν, εργάζονται με μερική απασχόληση - απαντάνε σ΄ όλες μας τις ερωτήσεις: Τριάντα έξι είδη αρπακτικών περνάνε από εδώ και να σημειώσουμε ότι όλα τα είδη των αρπακτικών που υπάρχουν στην Ευρώπη είναι 38. Μαυρόγυπες, όρνια, ασπροπάρηδες, γυπαετοί, αετογερακίνες, βασιλαετοί, φιδαετοί, θαλασσαετοί, χρυσαετοί, κραυγαετοί, ζούνε τώρα σε μια προστατευμένη περιοχή - η ύπαρξή της τους, όμως, προστατεύει και τους ανθρώπους της περιοχής και τα χωριά τους, από την ερήμωση. Από το 1992 το ελληνικό τμήμα του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση WWF Ελλάς έχει αναλάβει, σε συνεργασία με το ΥΠΕΧΩΔΕ, το Δασαρχείο Σουφλίου και την Κοινότητα Δαδιάς, τη διαχείριση, φύλαξη και οικοτουριστική ανάπτυξη της περιοχής.
O δρόμος με τα πόδια έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Έχουν χαραχτεί μονοπάτια και υπάρχουν δένδρα σημαδεμένα με χρώμα, που δείχνουν το δρόμο προς το παρατηρητήριο.
H διαδρομή δεν είναι δύσκολη και αξίζει τον κόπο, γιατί περνάς από τοπία πολύ όμορφα. Υπάρχουν και άλλα μονοπάτια - που οδηγούν στα ερείπια του βυζαντινού κάστρου της Γκίμπραινας (εδώ κάποτε, λένε, βασίλεψε μια ρήγισσα) και στο βυζαντινό μοναστήρι της Δαδιάς και νιώθεις περπατώντας ανάμεσα στα σημαδεμένα με κόκκινο πεύκα σαν ένας νάνος.
Αλλά αρκετά με τα όμορφα πράγματα. Διαδρομή με τα πόδια μέχρι το φυτώριο έξω από το χωριό μέσα από λεύκες, ακακίες, φλαμουριές, καλλωπιστικά, μουριές μας φέρνει σ΄ ένα μεγάλο ξέφωτο όπου σκυμμένες γυναίκες καλλιεργούν και φροντίζουν τα νέα φυτά. Είναι η Ελισσάβετ, η Ευτυχία, η Σουλτάνα κι άλλες, εποχιακές εργάτριες όλες, που εργάζονται οι πιο πολλές αρκετά χρόνια σ΄ αυτή τη δουλειά. Ο επιστάτης και κοινοτικός σύμβουλος Χρήστος Τοπούζης, ένας νέος άνθρωπος, κοιτάζει την εφημερίδα που του δίνουμε, τη ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ και μας χαμογελάει. "Που μας βρήκατε ρε παιδιά εδώ στην άκρη του... κόσμου". Μας συστήνει άλλον ένα εργαζόμενο, τον Ηλία Καμαριανούδη ο οποίος κοιτάζει με ενδιαφέρον την εφημερίδα μας και την βάζει στην τσέπη. "Το βράδυ έχει διάβασμα", μας λέει. Χαμογελαστές και οι εργάτριες γης, διακατέχονται όμως όλες από ένα μόνιμο άγχος: Υπάρχουν γυναίκες που δουλεύουν από το 1960, αλλά δεν έχουν παρά μόνο 3.500 ένσημα - ενώ χρειάζονται τουλάχιστον 4.500 για να πάρουν σύνταξη από το ΙΚΑ. "Κι αυτό, μας εξηγούν, γιατί έχουμε μόνο 80-90 μεροκάματα το χρόνο. Μας κάνουνε κρατήσεις κανονικά, αλλά έχουμε μόνο ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Φοβόμαστε ότι θα μας ρίξουν στον ΟΓΑ, ύστερα από τόσα χρόνια δουλειάς".
Τουλάχιστον οι άντρες βρίσκουν κάποια διέξοδο στο συνεταιρισμό ξυλείας. Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο πρόβλημα. Ένα εργοστάσιο πιο πάνω, που δούλευε με φασόν πουκάμισα, μετακομίζει στη Βουλγαρία. "Εμείς εδώ, λένε, δεν έχουμε καμιά ενημέρωση για το τι ετοιμάζουν στην Αθήνα μέσα στα γραφεία. Δε θα έπρεπε να μας σκεφτούν; Όλα μας τα κόπια θα πάνε χαμένα, τόσα χρόνια μέσα στο λιοπύρι;".
Ο αγροτοτουριστικός συνεταιρισμός γυναικών της Δαδιάς ονομάζεται "Γερακίνες". Συναντήσαμε την πρόεδρό του, μια νέα και όμορφη γυναίκα, την Αθανασία Πιστόλα, μητέρα τριών παιδιών! ¨Η προσπάθειά μας - μας λέει - ξεκίνησε πριν λίγα χρόνια με την πρωτοβουλία πέντε γυναικών του χωριού. Στην αρχή, οι άντρες μάς αντιμετώπισαν με δυσπιστία, σήμερα, όμως, βοηθούν όσο μπορούν. Έχουμε σαράντα μέλη, από τα οποία 32 είναι ενεργά, 30 - 50 χρόνων. Η αρχή ήταν δύσκολη - χρεώθηκαν οι γυναίκες. Χρειάστηκε να γίνει πολλή προσωπική δουλειά. Τώρα έχουμε και το κεφάλαιο δικό μας και κέρδη που επενδύονται ξανά. Έτσι και τον τόπο μας ωφελούμε και οι γυναίκες έχουν ένα μεροκάματο, ένα κίνητρο να βγουν από το σπίτι. Εργάζονται εκ περιτροπής σε μια τοποθεσία λίγο πιο μακριά από το χωριό μας - "Κατραντζίδες" λέγεται, πλάθουν φύλλο με τυρί, πίτες, χυλοπίτες, τραχανά - νοστιμότατα. Ζητήσαμε από ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα, το "Λίντερ", να μας χρηματοδοτήσουν, αλλά μας έδωσαν χρήματα μόνο για παρασκευαστήριο, όχι για να στήσουμε ταβέρνα και δωμάτια για τους επισκέπτες στη Δαδιά, όπως επιδιώκαμε. Πάμε καλά, ωστόσο, μας δυσκολεύει η απόσταση, ιδίως τώρα το χειμώνα, δεν έχουμε δικό μας μεταφορικό μέσο και χρειαζόμαστε μια γεννήτρια".
Επισκεφτήκαμε, όμως, και τους "Κατραντζίδες". Κάναμε μια υπέροχη διαδρομή ανάμεσα σε δάση και ο χώρος αναψυχής ένα παραδεισένιο τοπίο. Οι γυναίκες του συνεταιρισμού επί το έργον να ψήνουν στα κάρβουνα λουκάνικα, μπριζόλες και να ετοιμάζουν νοστιμιές για τους ουκ ολίγους επισκέπτες. Γύρω - γύρω, μια απέραντη έκταση με λιμνούλες, πάπιες, ψάρια, κουνάβια, γήπεδο, ξύλινα σπιτάκια, ακόμα και ένα απολιθωμένο δέντρο. Μια ακόμα έκπληξη μπροστά σε ένα χώρο καθαρό, που δείχνει πόση αξία μπορεί να έχει η αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος, με την ενεργητική συμμετοχή των απλών ανθρώπων. Παράδεισος θα μπορούσε να είναι η Θράκη για τους κατοίκους της, κι όμως: Σήμερα δεν μπορεί να τους θρέψει!
Παρόμοια η εντύπωση και από ένα άλλο χωριό της περιοχής, το "Τυχερό". Ένα πραγματικά τυχερό χωριό. Εκεί υπάρχει ο συνεταιρισμός γυναικών που φτιάχνουν γλυκά, κουρελούδες, αλλά και μεταξωτά. Στη γη του Ορφέα και του Διονύσου, εκτός από το βιότοπο της Δαδιάς, υπάρχει και το Δέλτα του Έβρου. Ένας από τους σπανιότερους υδροβιότοπους της Ευρώπης. Μπορείς να τον επισκεφθείς και οργανωμένα - αν επικοινωνήσεις με το τουριστικό κέντρο του Δήμου Φερών. Ξαφνιάζει η φυσική καλλονή, ιδιαίτερα αν κάνεις μια περιήγηση με βάρκα, όπως μας εξήγησαν. Μαγικά τοπία, λιμνοθάλασσες, λωρίδες γης που εισχωρούν στο νερό, μικροσκοπικά φιορδ, βάλτοι, καλαμιές, αμμουδιές, νησίδες, όπου σταθμεύουν στο ατέλειωτο ταξίδι τους πλήθος αποδημητικά πουλιά από τη Βόρεια Ευρώπη, αλλά και την Αφρική. Πελεκάνοι, κορμοράνοι, ερωδιοί, κύκνοι, χήνες, αγριόπαπιες, γλάροι. Καλύβες ψαράδων. Μέσα στην ομίχλη ξεπροβάλλει ένα ονειρικό τοπίο: Είναι μια τουρκική πόλη εκεί, στο βάθος διακρίνονται οι μιναρέδες της.
Σταθμός στην περιήγησή μας, το Σουφλί. Η μεταξένια πολιτεία του παρελθόντος. Στις προθήκες των μαγαζιών υπάρχουν μεταξωτά, όμως η σηροτροφία έχει συρρικνωθεί, παρά την κάποια ανάκαμψη που υπάρχει. Τα κουκουλόσπιτα ερειπώνονται στο πέρασμα του χρόνου, όπως και το εργοστάσιο του Τζιβρέ που οδήγησε με την υπερεκμετάλλευση τόσες νέες εργάτριες στον τάφο. Το μουσείο μεταξιού έχει να διηγηθεί μια ολόκληρη ιστορία αγώνων των απλών ανθρώπων... Στο σταθμό λεωφορείων, οικογένειες μουσουλμάνων μαζί με ηλικιωμένους που απολαμβάνουν τον καφέ τους. Ο σιδηρόδρομος, λίγα μέτρα από τα σύνορα, οδηγεί στις πόλεις και τα χωριά του Έβρου... Σκόρπιες οι εντυπώσεις από μια πολύ σύντομη επίσκεψη, εικόνες που συνθέτουν ένα μωσαϊκό μιας πραγματικότητας...
Στα βόρεια βρίσκεται το Διδυμότειχο τσιμεντοποιημένο με τα σκυλάδικά του. Εκεί, όπως μας είπαν: "Οι νέοι φεύγουν. Εγκαταλείπουν μια γη άγονη, ένα φτωχό τόπο; Όχι βέβαια. Εγκαταλείπουν πλούσια χωράφια, καρπερά, βοσκοτόπια και γόνιμο χώμα! Όμως τι να κάνουν εκεί; Να ζουν με τους παππούδες τους; Να μην ζουν σαν άνθρωποι; Οι τιμές ολοένα πέφτουν, η Ευρωπαϊκή Ένωση δε θέλει μεγάλη αγροτική παραγωγή. Λίγοι μεγαλοαγρότες. Από την κυβέρνηση καμία προσπάθεια για δημιουργία νέων απασχολήσεων. Θα έλεγε κανείς ότι κάνουν ότι μπορούν για να μην προκόψουμε!".
Η κυρία Σούλα Βλυσσίδου από το Σύλλογο Γυναικών μας λέει: "Τα χωριά φθίνουν, ο πληθυσμός μειώνεται, νέοι και νέες φεύγουν. Η ανεργία είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα των νέων του Έβρου σήμερα. Σ΄ ότι αφορά ειδικότερα τις γυναίκες, τα προβλήματα είναι πιο οξυμένα στις μειονότητες και ανάμεσα στις Ελληνοπόντιες. Ψάχνουν οποιαδήποτε δουλειά να βρούνε. Ένα πολύ μεγάλο τμήμα του γυναικείου πληθυσμού είναι λειτουργικά αναλφάβητες. Κοντά στα άλλα προβλήματα είναι και η πορνεία, κυρίως ανάμεσα σε ξένες που έρχονται εδώ συνήθως σαν τουρίστριες. Οι περισσότερες βιοτεχνίες ιματισμού, όπου οι γυναίκες δούλευαν φασόν, έχουν κλείσει, ή κλείνουν και μεταφέρονται στη Βουλγαρία, γιατί εκεί τα μεροκάματα είναι πολύ φθηνά. Το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας είναι αυτό των γυναικών. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: το εργοστάσιο υφαντουργίας "Ο Έβρος", όπου απέλυσαν τις παλιές εργαζόμενες... Έτσι, ο κόσμος εξακολουθεί να φεύγει από τη γη του και πώς να μη φύγει, όταν οι τιμές των γεωργικών προϊόντων διαρκώς μειώνονται; Σιτάρι, καλαμπόκι, βαμβάκι, τεύτλα, χτυπιούνται. Κι όμως, θα μπορούσε να υπάρξει αγροτική ανάπτυξη και βιομηχανική μεγαλύτερη αξιοποίηση των αγροτικών προϊόντων... Η κτηνοτροφία βρίσκεται σε κάθετη πτώση, με τις ασθένειες που ακολουθούν η μια την άλλη. όλο και περισσότερα ζώα σφάζονται. Και η μετανάστευση καλά κρατεί - εξωτερική, αλλά και εσωτερική. Δεν γίνονται έργα παραγωγικής ανάπτυξης, αλλά έργα, όπως η κατασκευή της Εγνατίας, που θα προσφέρουν δουλειά μόνο για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα", καταλήγει η Σούλα Βλυσσίδου.
Αυτά είδαμε φίλοι μου και καταγράψαμε στην όμορφη αυτή περιοχή της Θράκης. Η κακοκαιρία των τελευταίων ημερών δεν μας επέτρεψε να επισκεφτούμε και άλλες περιοχές και να μιλήσουμε και μ΄ άλλους κατοίκους κι εργαζόμενους. Την επόμενη φορά...

ΑΠΡΙΛΗΣ 1998

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου